W księgach Nowego Testamentu występuje pod imieniem Marek albo pod imieniem Jan, albo też pod tymi imionami zestawionymi razem: “Jan zwany Markiem”. Tak właśnie nazywają go Dzieje Apostolskie (12,12), w których pojawia się po raz pierwszy. Występuje wówczas jako syn Marii, właścicielki jakiegoś jerozolimskiego domostwa, może nawet Wieczernika; w domu tym zbierała się chętnie pierwotna chrześcijańska gmina tego miasta. Jest rzeczą prawdopodobną, że Maria zaprzyjaźniona była z apostołem Piotrem; zapewne on właśnie ochrzcił św. Marka, którego też nazwał potem “swoim synem” (1 P 5,13). Gdy anioł wyzwolił św. Piotra z Herodowego więzienia, św. Marek był zapewne jeszcze bardzo młody.
Działalność apostolską rozpoczął pod kierunkiem swego kuzyna z pokolenia Lewi, Barnaby. Z nim właśnie towarzyszył św. Pawłowi z Jerozolimy do Antiochii (Dz 12,25), a następnie w pierwszej podróży misyjnej Apostoła narodów (Dz 13, 1-5). Dotarł tylko do Perge w Pamfilii i stamtąd z nieznanych powodów wrócił do Jerozolimy (Dz 13,13). Wolno sądzić, że doszło do jakiegoś nieporozumienia, skoro bowiem na następną wyprawę Barnaba chciał go znów zabrać z sobą, Paweł stanowczo się temu sprzeciwił (15, 37). Doszło wtedy do małego rozłamu i Barnaba z Markiem obrali własną drogę udając się na Cypr, który był ojczyzną Barnaby ( a więc może także i Marka).
W jakieś dziesięć lat później odnajdujemy św. Marka w Rzymie. Tym razem jest w towarzystwie Pawła, który wspomina o nim bardzo wyraźnie w Liście do Kolosan (4,10). Marek wybierał się najwidoczniej do adresatów listu, skoro Paweł żąda dlań gościnnego przyjęcia. Gdy w czasie swego powtórnego uwięzienia Paweł pisał z kolei do przebywającego w Efezie Tymoteusza (2 Tm 4,11), prosił go o przybycie i przyprowadzenie ze sobą Marka. Apostoł wspomina przy tym, iż Marek byłby mu przydatny w posługiwaniu.
Z tej i innych sygnalizowanych już wzmianek wynikać się zdaje, że św. Marek zadowalał się spełnianiem funkcji drugorzędnych i skromniejszych zadań. Spełniał je zapewne potem wobec św. Piotra, który pisząc z Rzymu (1 P 5,13) wymienia go imiennie i zwie swym synem. Działo się to prawdopodobnie na krótko przed męczeństwem apostoła. Zdaje się, że św. Marek był już wówczas dość szeroko znany wśród chrześcijan Wschodu, do których pisał św. Piotr.
Ale co stało się z nim po śmierci Piotra? Pismo święte nie odpowiada na to pytanie. Wiadomości pochodzące z pism Ojców apostolskich są tak fragmentaryczne i trudne do uszeregowania, a tradycja ustna, utrwalona na piśmie znacznie później, tak niejednolita, że dalsze losy św. Marka odtwarzać możemy jedynie w przypuszczeniach.
Podobno był założycielem, a przynajmniej pierwszym biskupem w Aleksandrii (o czym nie mówi ani Klemens Aleksandryjski ani Orygenes). Tam również miał ponieść śmierć męczeńską za panowania cesarza Nerona. Inni przesuwają słusznie datę jego śmierci do czasów cesarza Trajana (98-117). Odnośnie męczeństwa św. Marka nie mamy żadnych danych. Zastanawia, że o śmierci męczeńskiej św. Marka nic nie wie św. Hieronim. Tym większe zastrzeżenie budzi legenda, wg której Marek miał głosić Ewangelię w Akwilei, a nawet w Lorch (Austria).
Największą zasługą św. Marka jest to, że zostawił nam napisany zwięzły opis życia i nauki Pana Jezusa. Jego Ewangelia miała być wiernym echem katechezy św. Piotra. Napisał ją św. Marek przed rokiem 62, w którym ukazała się Ewangelia św. Łukasza. Mogła więc powstać w latach 50-60. Zaczyna on swoją Ewangelię od Chrztu Pana Jezusa i od powołania św. Piotra na Apostoła. Podaje on jako szczegół charakterystyczny: pobyt Pana Jezusa w domu św. Piotra i uzdrowienie jego teściowej (Mk 1, 29-31).
Święty Marek znał doskonale język aramejski i grecki. Ewangelię swoją pisał nie dla Żydów, gdyż często tłumaczy słowa aramejskie na język grecki (Mk 5, 4; 14, 36; 15, 22). Tłumaczy również zwyczaje żydowskie (Mk 7, 1-23; 14, 12). Ewangelię swoją pisał zapewne w Rzymie, gdyż przypomina znanych w Rzymie gminie chrześcijańskiej: Aleksandra i Rufusa (Mk 15, 21) jako świadków pośrednich męki Pańskiej.
Święty Marek jest patronem pisarzy, notariuszy, murarzy, koszykarzy i szklarzy oraz miast: Bergamo, Wenecji, a także Albanii. Przyzywany podczas siewów wiosennych oraz w sprawach pogody.
W ikonografii św. Marek ukazywany jest w stroju arcybiskupa, w paliuszu albo jako biskup wschodniego rytu. Trzyma w dłoni zamkniętą lub otwartą księgę. Symbolizuje go m.in. lew ze skrzydłami – jeden z ewangelicznych zwierząt, lew u stóp, drzewo figowe, zwój.
Oprac. na podst. Księga imion i świętych, Kraków 2000
oraz strony Internetowej Liturgii Godzin
